SGK’NIN KARŞILAMADIĞI İLAÇLAR VE TEDAVİ GİDERLERİ İLE ENDİKASYON DIŞI İLAÇLARIN KULLANIMINA İLİŞKİN HUKUKİ YOLLAR

21.04.2021

Ülkemizde sosyal güvenlik hakkı hem Anayasa tarafından hem uluslararası sözleşmelerce güvence altına alınmış evrensel bir insan hakkıdır. Ülkemizde sosyal güvenlik sistemi sosyal devlet ilkesi ile birlikte sigortacılık esasları üzerine inşa edilmiştir. Sosyal Güvenlik Kurumu (“SGK”) ülkemizde bu kapsamda çeşitli faaliyetler göstermekte olup, bunlardan biri de yaşam hakkımızı yakından ilgilendiren ilaçlarla ilgili yaptığı düzenlemelerdir. 

SGK TARAFINDAN KARŞILANMAYAN İLAÇLAR 

SGK kullanılan ilaçların bir kısmının bedelini karşılamaktadır. SGK ile anlaşmalı eczanelerde Sağlık Uygulama Tebliği (“SUT”) uyarınca hastalara ilaçlar sağlanmaktadır.

Ancak kişilerin fiziksel sağlığı ile maddi ve manevi bütünlüğünü ciddi şekilde tehlikeye sokabilecek olan kanser gibi bir takım hastalıklara yönelik çok önemli bazı ilaçlar SUT kapsamında yer almamaktadır. Bu nedenle de bu ilaçlar SGK tarafından karşılanmamaktadır. Bu ilaçların karşılanması için SGK’ya başvurulduğunda, kurum tarafından ilacın Sağlık Uygulama Tebliği'nin ekindeki listelerde yer almaması nedeniyle bedelinin ödenmeyeceğini cevap verilmektedir. 

Hastalar ilaçların bir kısmına endikasyon dışı ilaç olmaları nedeniyle gerekli onay alınamadığı için bir kısmına da fahiş fiyatlarından dolayı ulaşamamaktadır. Zamanla adeta yarışılan kanser gibi hastalıklarda kritik önem taşıyan bu ilaçların SGK tarafından karşılanmaması hastaları oldukça mağdur etmektedir.

ENDİKASYON DIŞI İLAÇ 

Endikasyon dışı ilaç kullanımı ilacın, ülkemizde onaylanmış endikasyonu dışındaki her türlü kullanımını kapsamaktadır. Bir ilacın ülkemizde onaylanmış endikasyonu ve Kısa Ürün Bilgisinde tanımlanan dozu dışındaki her türlü kullanımı, Sağlık Bakanlığı’nca verilen endikasyon dışı ilaç kullanım onayı ile mümkündür. 

HUKUKİ YOLLAR

Son yıllarda, yaşam hakkı ile yakından ilişkili bu önemli konuda, mahkemelerce hastaların ilaca kavuşmasına sağlayacak yönde kararlar çıkmaktadır.  Mahkemelerden, SUT listesinde yer almayan ve hastalığın tedavisi için gerekli ilaçlar bakımından yürütmenin durdurulması veya ihtiyati tedbir talebinde bulunularak, ilgili kurumdan dava süresince de ilaçların bedellerinin talep edilmesi mümkün gözükmektedir.

Endikasyon dışı ilaçların kullanımı için gerekli izinlerin verilmemesi durumunda da Sağlık Bakanlığı aleyhine İdare Mahkemesi’nde yürütmenin durdurulması talepli iptal davası açmak mümkündür.

Ücretleri karşılanmayan ilaçlara yönelik hukuki süreçlerde açılacak davanın türü ve görevli mahkeme ise değişebilmektedir. Yaşanan uyuşmazlık, endikasyon dışı ilaç kullanımı başvurusundan veya SUT listesinde yer almayan ilaçlardan kaynaklanabilmekte olup, dava türü ve görevli mahkeme uyuşmazlığın nedenine göre belirlenecektir. Aynı şekilde başvurunun yapılacağı, davanın açılacağı kurum da uyuşmazlığın temeline göre değişebilmektedir. 

SGK’nın işlemlerine karşı açılacak davalarda, davacının 4/a ve 4/b statüsüne tabi kişilerden olması halinde davaların iş mahkemesinde görüleceği kabul edilmektedir. Ancak memurlar bakımından SGK’nın işlemlerine karşı açılacak davalarda, davanın türü ve görevli mahkeme kişinin memur ve kamu görevlisi statüsünde 1 Ekim 2008 tarihinden önce veya sonra çalışmaya başlamış olmasına göre değişecektir. 

Mahkemelerden, yargılama süresince ilaç bedelinin SGK tarafından ödenmesine yönelik ihtiyati tedbir veya yürütmenin durdurulması kararı talep edilebilecektir. Yerel mahkemelerin yürütmenin durdurulması veya ihtiyati tedbir taleplerini kabul etmemeleri durumunda Bölge Adliye Mahkemeleri’ne daha sonra da Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yolu mümkündür.

ÖDENMEYEN İLAÇ BEDELLERİ KONUSUNDA ANAYASA MAHKEMESİ UYGULAMASI

Anayasa Mahkemesi’ne yakın zamanda yapılan başvurularda taleplerin kabul edildiği ve başvurulara ilişkin ivedilikle karar verildiği görülmektedir. Anaysa Mahkemesi vermiş olduğu kararlarda dava konusu yapılan ilaçların hastalığın tedavisindeki önemini göz önünde bulundurarak, telafisi mümkün olmayan zararların önlenmesine yönelik hareket etmiştir.

Bazı durumlarda kurumların verilen tedbir kararını uygulamak içi belli şartlar öne sürdüğü, ilacın ilk önce hasta tarafından ücreti ödenerek temin edilmesi gerektiğini belirterek daha sonra boş ilaç kutularının ve faturaların ibrazının istendiği görülmektedir. Böyle bir durumda ilgili mahkemeden ödemenin derhal yapılması ya da doğrudan satıcıya ödenmesi yönünde talepte bulunulabilir. 

Anayasa Mahkemesi de 2019/41507 başvuru numaralı ve 7/1/2020 karar tarihli SGK tarafından ilaç bedellerinin karşılanmasına ilişkin olarak yargı makamlarınca verilen tedbir kararının uygulanmaması nedeniyle maddi ve manevi varlığın korunması hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkin başvuruda, doktor raporunda gerekli görülen tedavi süresi boyunca uygulanması öngörülen ilacın bedelinin ilacın ithalinde yetkili olan kuruluşa ödenmesinin derhâl sağlanmasına yönelik tedbir kararı verilmiştir.

Anayasa Mahkemesi’nin konuya ilişkin başvurularda hastaların lehine kararlar verdiği görülmektedir. Anayasa Mahkemesi’nin sosyal güvence hakkını ve yaşam hakkını korumaya yönelik tutumunun, idari kurumlara ve yerel mahkemelere ileride verecekleri kararlar bakımından örnek teşkil edeceği kanaatindeyiz. Yukarıda açıklanan hususlarda yargı yoluna başvurulurken mutlaka bir avukattan destek alınmasını önermekteyiz.

 

UYARI     : Web sitesi ve sosyal medya hesaplarımızda yer alan yayın ve içeriklerin telif hakkı Av. Cansu Balcı ile Av. Beril Akgün Kacar’a aittir. Yer alan bilgiler sadece bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup, herhangi bir şekilde danışmanlık veya avukatlık hizmeti verilmesi anlamına gelmemektedir. Yayınların başka web sitelerinde kullanılması ancak açıkça ve görülür şekilde yayının yer aldığı “www.balci-hukuk.com” adresi üzerindeki linke yer verilmesi suretiyle olabilecektir. İçerikler bu koşula uyulmaksızın kullanılamaz, çoğaltılamaz, yayınlanamaz.